Zink en het endocriene systeem - wat zijn de relaties?

Grafika z napisem hormone balance na tle pracownika medycznego

19 Jun 2024

Geplaatst door: Łukasz Szostko Tijden Lezen: 729 Reacties: 0

Veel hormoonsystemen zijn afhankelijk van zink. Als het ontbreekt, kunnen er lelijke complicaties ontstaan in veel hormonen. Zink heeft invloed op geslachtshormonen, schildklierhormonen, groeihormoon, insuline, melatonine en vele andere belangrijke hormonen. Zinktekorten komen helaas vaak voor en niet alleen in ontwikkelingslanden. Zelfs in ontwikkelde samenlevingen is het mogelijk om hormoonontregeling te ervaren die gerelateerd is aan zinktekort als we geen aandacht besteden aan de toevoer van zink in de voeding. In dit artikel onderzoeken we de effecten van zink op de functie van individuele hormonen en endocriene systemen in het menselijk lichaam. Lees tot het einde!

Hoe beïnvloedt zink hormonen?

Het zinkmetabolisme beïnvloedt de fysiologische en biochemische niveaus van veel hormonen. Daarom worden groeistoornissen, hypogonadisme en bepaalde endocriene ziekten in verband gebracht met een zinktekort. Op het gebied van hormonale regulering is zink zeer veelzijdig.

Zink verhoogt de synthese van groeihormoon en het aantal van zijn receptoren, waardoor het een belangrijke bemiddelaar is bij de binding van dit hormoon aan zijn receptor. Zink wordt in grote hoeveelheden aangetroffen in het pancreasweefsel en is betrokken bij de regulatie van de insulinewerking. Het is uitgebreid betrokken bij het metabolisme en de werking van schildklierhormonen. Lage zink- en hoge leptinespiegels bij zwaarlijvige mensen wijzen op een cruciaal verband tussen zink en leptine. Zink is gekoppeld aan de activiteit van enzymen die verantwoordelijk zijn voor de synthese van melatonine en melatonine heeft een regulerend effect op de absorptie van zink uit het maagdarmkanaal. Zink heeft ook een bijzondere invloed op het gedrag

Gezien de bovenstaande relaties wordt aangenomen dat zink een sleutelrol speelt in veel endocriene systemen. Hieronder gaan we dieper in op de interacties van zink met belangrijke endocriene systemen.

Zink als mannelijk element, d.w.z. effecten op testosteron

Zink is aanwezig in bijna elk enzymsysteem en speelt een sleutelrol in het mannelijke voortplantingssysteem. Mannen hebben veel baat bij de aanwezigheid van zink. Het is nodig voor een adequate productie van testosteron en voor het behoud van een normale prostaatfunctie.

De link met mannelijkheid ligt aan het begin van de geschiedenis van zink in de geneeskunde. Zinktekorten in de voeding bij mensen werden voor het eerst beschreven door Dr. Prasad in 1963. In die tijd werd gesuggereerd dat een zinktekort verantwoordelijk zou kunnen zijn voor groeiachterstand en hypogonadisme bij adolescente jongens in Egypte. Deze jongens kregen gedurende 12 tot 24 maanden zinksuppletie, wat resulteerde in de ontwikkeling van secundaire geslachtskenmerken en zowel het hypogonadisme als de groeiachterstand verdwenen. In alle gevallen!

Zink beïnvloedt mannelijke hormonen op twee niveaus:

het reguleert de productie van gonadotrope hormonen (LH en FSH) in de hersenen;
het werkt rechtstreeks in het testiculaire weefsel.

In sommige onderzoeken werd een verband aangetoond tussen de beschikbaarheid van zink en de productie van LH in de hypofyse, het hormoon dat het signaal van de hersenen naar de testikels doorgeeft om testosteron te produceren. Hetzelfde geldt voor de productie van FSH, het hormoon dat de spermatogenese in gang zet. Tot op zekere hoogte beïnvloedt zink****a mannelijke vruchtbaarheid. Het staat erom bekend dat het de integriteit van het spermamembraan waarborgt en de beweeglijkheid van het sperma, de helezonische beweging van de spermastaart, verhoogt. Zink komt vaak voor in de samenstelling van voedingssupplementen die gericht zijn op het verbeteren van de vruchtbaarheid.

Naast zijn werking in de testes is zink ook betrokken bij de productie van androgeen door de bijnieren via het angiotensine-converterend enzym (ACE).

Zink beïnvloedt met name de omzetting van testosteron in dihydrotestosteron (DHT), omdat de 5α-reductase die bij deze omzetting betrokken is, een zinkafhankelijk enzym is. Een tekort aan zink kan ook de androgeenreceptorfunctie aantasten, dus het effect op androgenen is echt veelzijdig.

Zink en schildklierhormonen

Schildklierhormonen spelen een belangrijke rol in de homeostase van het lichaam: ze vergemakkelijken het vet- en glucosemetabolisme, reguleren metabole aanpassingen, reageren op veranderingen in energie-inname en regelen de thermogenese. Voor een correcte stofwisseling en functie van deze hormonen is de bijdrage van verschillende voedingsstoffen nodig. Een daarvan is zink, waarvan de interactie met schildklierhormonen complex is.

Er zijn veel hypotheses om het effect van zink op de schildklierhormoonstofwisseling te verklaren. De mechanismen waardoor zink de schildklierfunctie beïnvloedt zijn onder andere:

synthese van signaalhormonen in de hersenen (TRH en TSH),
synthese van schildklierhormonen,
efficiëntie van de omzetting van T4 naar T3,
productie van dragereiwitten.

Een tekort aan zink vermindert niet alleen de snelheid van de synthese van schildklierhormonen, maar kan ook de atrofie van dit orgaan en degeneratieve veranderingen verergeren. In dit aspect is de antioxiderende eigenschap van zink van groot belang.

Zink wordt beschouwd als essentieel voor de functie van schildklierhormoonreceptoren, in het bijzonder triiodothyronine (T3). De T3 hormoonreceptor heeft zink nodig om zijn biologisch actieve staat te behouden. Door de productie van thyroxine-bindend eiwit te verhogen, kan zink de T4 hormoonspiegels beïnvloeden. Ook type I-5' deiodinase, een enzym dat nodig is voor de omzetting van T4 in T3, is afhankelijk van zink. Bij een zinktekort daalt de efficiëntie van de omzetting van T4 in het actieve hormoon T3 aanzienlijk.

Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat hypothyreoïdie statistisch gezien meer geassocieerd wordt met een zinktekort en hyperthyreoïdie daarentegen met een teveel aan dit element.

Zdjęcie przedstawiające tarczycę

Zink en insuline- en suikermetabolisme

Insuline wordt in de β-cellen van de alvleesklier opgeslagen in de vorm van zinkhoudende kristallen. Zink is niet alleen aanwezig in de structuur van insuline, maar heeft ook een cruciaal effect op de biologische activiteit ervan. De insulineachtige eigenschappen van zink blijken onder andere uit het feit dat glykemische controle bij diabetici en dieren behouden blijft door zinksuppletie. Zink beïnvloedt het proces van glucosetransport in de cel door samen te werken met het enzym insulineresponsieve aminopeptidase (IRAP), dat tot expressie komt in spier- en vetweefsel. IRAP is essentieel voor de goede werking van de glucosetransporter GLUT-4.

Zink versus neuropeptide Y en leptine

Deze twee hormonen zijn sterk betrokken bij de regulatie van de eetlust. Zink beïnvloedt beide.

Verlies van eetlust en een verminderde smaakwaarneming zijn enkele van de meest kenmerkende tekenen van een zinktekort. Dit tekort kan zelfs leiden tot de ontwikkeling van anorexia nervosa. Het verhogen van de hoeveelheid zink in de voeding met behulp van onder andere suppletie is een van de elementen die herstel en gewichtstoename ondersteunen. Aan de basis van dit effect ligt hoogstwaarschijnlijk een effect op neuropeptide Y, meer specifiek op de verminderde secretie, verminderde omzetting naar de actieve vorm en verminderde signalering.

Aan de andere kant is er een verband tussen zink en leptine, een hormoon waarvan bekend is dat het onder andere verzadigingsgevoelens opwekt. In het onderzoek werd vastgesteld dat een zinktekort de afscheiding van leptine uit vetweefsel kritisch remt, en de IL-2 en TNF-α niveaus vertoonden een significante daling parallel aan de geremde leptine niveaus. Er werd waargenomen dat een significante toename in leptine afscheiding, evenals een significante toename in IL-2 en TNF-α concentraties, werd waargenomen bij de deelnemers aan het onderzoek na zinksuppletie. Een zinktekort dat de leptinesecretie verlaagt en leptineresistentie induceert, kan obesitas in de hand werken.

Zink en melatonine

De relatie tussen zink en melatonine is zeer hartelijk; ze helpen elkaar. Melatonine vergemakkelijkt de opname van zink in het maagdarmkanaal en zink helpt de pijnappelklier bij de productie van melatonine. In experimenten met knaagdieren werd vastgesteld dat het eenvoudig manipuleren van de beschikbaarheid van melatonine een significant effect had op de hoeveelheid zink in het lichaam.

Zink is betrokken bij de synthese van serotonine, het 'gelukshormoon', maar ook een voorloper van de melatonineproductie. Praktische experimenten bevestigden dat zinksuppletie de snelheid van de melatoninesynthese in de pijnappelklier verhoogt, terwijl een tekort aan zink leidt tot een afname van de productie van dit 'slaaphormoon'.

Vooral onder sporters is de gewoonte om 's nachts zink te supplementeren populair, en het effect op de melatoninesynthese is waarschijnlijk een van de factoren die deze gewoonte rechtvaardigen.

Hoe zink aanvullen om de hormonale gezondheid te ondersteunen?

De beslissing om zink te supplementeren hangt nauw samen met de voedingsstatus en de ernst van de symptomen die zouden kunnen wijzen op een tekort aan dit element. Als standaard preventieve gezondheidsmaatregel worden dagelijks 10-15 mg zinkionen ingenomen. In gevallen die een sterkere interventie en een snellere aanvulling van het zinkniveau vereisen, worden soms doses van 30-75 mg zink per dag gebruikt, en soms zelfs hoger.

Zink kan worden gebruikt als monopreparaat of in een complex met koper. De toevoeging van koper is bedoeld om het evenwicht tussen de twee mineralen te bevorderen. Er is een specifieke wisselwerking tussen de twee omdat ze elkaars reserves uitputten. Te lang alleen zink gebruiken of te hoge doseringen verhogen het risico op kopertekort, wat verdere gezondheidsproblemen veroorzaakt.

Samenvatting

De effecten van zink op hormonen zijn ronduit indrukwekkend. De schildklier, geslachtshormonen, slaaphormoon, eetlustregulerende hormonen, insuline, groeihormoon en IGF-1 zijn allemaal afhankelijk van de beschikbaarheid van zink. Hoewel de totale hoeveelheid zink in ons lichaam maar een paar gram is, kan een tekort niet over het hoofd worden gezien. Zo'n grote invloed op de gezondheid maakt het ongetwijfeld de moeite waard om de hoeveelheid zink in de voeding in de gaten te houden en indien nodig aan te vullen met de juiste supplementen.

Bronnen: